Ödül ve Ceza
Sevgili Veliler,
Ekim ayı blog yazımızı ödül / ceza yöntemlerinin çocukların eğitim ve gelişimi üzerindeki olumsuz etkilerini anlatmak ve alternatif yaklaşımları vurgulamak amacıyla hazırladık. Özellikle anaokulu döneminde, çocuklarımızın duygusal ve sosyal gelişimi için daha etkili yöntemlere ihtiyaçları olduğuna inanıyoruz.
Öncelikle Ödül ve ceza yöntemlerinin yanlış bir şekilde uygulanabileceğine dair örneklere bir göz atalım:
- Ödül Yığma (Over-rewarding): Çocuğun her küçük başarısını aşırı ödüllerle ödüllendirmek. Örneğin, çocuk herhangi bir görevi tamamladığında her defasında büyük hediyeler veya tatiller vaat etmek.
- Cezalandırma: İyilik Halinde: Çocuğun sadece kötü davrandığında ceza alacağını düşünmek ve iyi davranışlarını görmezden gelmek. Bu, çocuğun duygusal dengesizlikler yaşamasına ve olumsuz davranışlarını pekiştirmesine neden olabilir.
- Ceza Düzeltme (Punishment vs. Correction): Cezanın amacının çocuğun hatasından ders çıkarmasını sağlamak yerine, onu cezalandırmak olduğuna inanmak. Ceza uygularken çocuğa hatasını düzeltme fırsatı sunmamak.
- Ödül Hileleri (Bribery): Ödülleri çocuğun istenmeyen davranışları durdurması veya istenilen davranışları sergilemesi için kullanmak. Örneğin, “Eğer yemeklerini yersen, tatlı alırsın” gibi ödül vaatlerinde bulunmak.
- Tek Tipli Ödüller: Çocuğun farklı ilgi alanlarına ve ihtiyaçlarına uygun olmayan tek tip ödüller kullanmak. Her çocuğun farklı motivasyonları ve ilgi alanları vardır, bu nedenle ödüllerin kişiselleştirilmesi önemlidir.
- Ödül ve Cezaların Uzun Vadeli Plan Yokluğu: Ödül ve cezaların uzun vadeli bir hedef veya plana dayanmaması. Sadece anlık sonuçlara odaklanmak ve çocuğun uzun vadeli gelişimini göz ardı etmek.
- Emir ve Cezaların Yetersiz Açıklamaları: Çocuğa neyin doğru veya yanlış olduğunu sadece emirler ve cezalarla belirtmek, ancak nedenlerini açıklamamak. Bu, çocuğun neden belirli davranışları sergilemesi veya sergilememesi gerektiğini anlamasını engelleyebilir.
Ödül ve Cezaların Yanlış Kullanımının Olumsuz Etkileri
İçsel Motivasyonun Kaybı: Ödül ve cezalar, çocukların davranışlarını sadece ödül almak veya ceza almamak için sergilemelerine neden olabilir. Bu, içsel motivasyonlarının kaybına yol açabilir.
Değerlerin Yozlaşması: Ödül ve ceza, çocuklarımızın doğru ve yanlış kavramlarını öğrenmelerine engel olabilir. Davranışlarını sadece ödül veya ceza ile ilişkilendirmek, onların içsel değerlerini etkileyebilir.
Bağımlılık Oluşturma ve Manipülasyon : Sürekli ödül verme veya ceza uygulama, çocukların bu dışsal ödül ve cezalara bağımlı hale gelmelerine neden olabilir. Davranışlarının doğru veya yanlış olması yerine ödül veya ceza almalarına odaklanabilirler. Ödül almak veya ceza almamak için manipülatif davranışlar geliştirebilirler. Bu, sağlıklı ilişkiler kurmalarını ve doğru kararlar almalarını zorlaştırabilir.
Duygusal Sonuçlar : Aşırı ödül ve ceza uygulamak, çocukların düşük özsaygı geliştirmesine, öfke krizlerine ve anksiyete sorunları yaşamasına neden olabilir. Sürekli değerlendirilmek ve ödül-ceza döngüsü içinde olmak çocukların stres seviyelerini artırabilir.
Uzun Vadeli Sonuçlar: Ödül ve cezalar, kısa vadeli sonuçlar elde etmek için kullanılabilir, ancak uzun vadede çocukların karakter gelişimini ve öz-düzenlemelerini olumsuz etkileyebilir.
Alternatif Yaklaşımlar
Açık İletişim: Çocuklarınızla açık ve dürüst bir iletişim sürdürmek, sorunları çözmek ve duygusal bağlarınızı güçlendirmek için etkili bir yoldur.
Olumlu Takdir: Çocuklarınızı olumlu davranışları için takdir edin ve bunu sık sık yapın. Övgü ve takdir, çocukların olumlu davranışları tekrarlamalarını teşvik edebilir.
Model Olma: İyi davranışları modellemek, çocuklarınızın olumlu davranışları taklit etmelerini teşvik eder.
İşbirliği ve Sorumluluk: Çocuklarınıza sorumluluklarını ve işbirliği yapmayı öğretin. Kendi sorunlarını çözmelerine yardımcı olun.
Problem Çözme Becerileri Öğretme: Çocuklarınıza problem çözme becerileri öğretmek, olumlu davranışları nasıl sergileyeceklerini öğrenmelerine yardımcı olabilir.
Empati ve Duygusal Zeka : Çocuklarınızın duygularını anlamaya çalışmak ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olmak, duygusal zeka ve empati gelişimini teşvik eder. Empatiyi teşvik edin ve çocuklarınızın duygusal zeka becerilerini geliştirmelerine yardımcı olun. Bu, başkalarını anlama ve saygı gösterme yeteneklerini artırabilir.
Bu alternatif yaklaşımlar, çocuklarımızın sağlıklı bir şekilde büyümelerine yardımcı olabilir ve içsel motivasyonlarını destekleyebilir. Ödül ve ceza kullanımı yerine bu yaklaşımları denemek, uzun vadeli mutluluk ve başarı için daha etkili olabilir.
Kaynak Önerileri
- “How to Talk So Kids Will Listen & Listen So Kids Will Talk” – Adele Faber ve Elaine Mazlish
Bu kitap, etkili iletişim ve çocuklarla ilişkileri geliştirmek için pratik öneriler sunar. - “Parenting from the Inside Out” – Daniel J. Siegel ve Mary Hartzell
Bu kitap, çocuklarınızla daha derin bir bağ kurmanıza yardımcı olacak beynin bilimsel çalışmalarını temel alarak ebeveynlikle ilgili önemli konuları ele alır. - “The Whole-Brain Child” – Daniel J. Siegel ve Tina Payne Bryson
Bu kitap, çocukların duygusal gelişimini anlamak ve nasıl desteklenmeleri gerektiği hakkında bilgi sunar. - “Ödüllerle Cezalandırılmak’’ – Alfie Kohn
Yazar Alfie Kohn, ödül ve ceza yöntemlerinin çocukların motivasyonunu nasıl olumsuz etkileyebileceğini ve alternatif yaklaşımları nasıl kullanabileceğimizi ele alıyor. - Beni ödülle cezalandırma- Özgür Bolat
Bu kitap, ebeveynlerin daha empatik ve anlayışlı bir yaklaşım benimsemelerini teşvik eder ve ödül-ceza döngüsünün alternatiflerini sunar. - UNICEF Türkiye Ebeveynler Sayfası:
UNICEF’in ebeveynler için hazırladığı bu sayfa, çocukların sağlıklı gelişimi ve ebeveynlik konularında bilgi ve kaynaklar sunar. (https://www.unicef.org/turkey/tr/eb - Türkiye Psikologlar Derneği:
Bu derneğin resmi web sitesi, ebeveynlerin ve eğitimcilerin çocukların davranışlarını anlamalarına ve daha etkili bir şekilde yönlendirmelerine yardımcı olacak kaynaklar içerir. (http://www.psikologlar.org.tr/) - Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı – Aile Rehberi:
Bu kaynak, aileler için çeşitli rehberlik materyalleri sunar ve aile içi ilişkileri iyileştirmeye odaklanır. (https://ailevecalisma.gov.tr/aile-rehberi)
Yazar
Derya Gürsoy
Anaokulu Psikolojik Danışman
PDR Veli Bülteni. Tüm hakları saklıdır.
Bu blog hakkında geri bildirim verebilirsiniz.
