Akran Zorbalığı
Sevgili Veliler,
Okulumuzda çocuklarımızın duygusal sağlığına ve güvenliğine büyük önem veriyoruz. Bu nedenle, Kasım ayı yazımızda sizlere ‘’Akran Zorbalığı’ konusunda daha detaylı bilgiler paylaşmak istiyoruz.
Akran zorbalığı, bir çocuğun diğer bir çocuğa sistematik olarak fiziksel, duygusal veya sözlü olarak saldırması veya kötü davranması durumunu ifade eder. Bu tür davranışlar, çocuklarımızın özgüvenini ve duygusal sağlığını olumsuz etkileyebilir. Akran zorbalığının belirtileri arasında çocuğunuzun okula gitmek istememesi, kendine güveninin azalması veya sürekli endişe içinde olması gibi durumlar gözlenebilir.
Akran Zorbalığının Nedenleri Nelerdir ve Bunu Nasıl Önleyebiliriz?
Çocuklar zorba doğmaz, zorbaca davranmayı rol model aldıkları kişilerden öğrenirler. “Agresif” veya “hareketli” çocukların doğası gereği her daim zorbalık yapacağı veya her ‘’sakin’’ ve ‘’uslu” çocuğun da zorbalık yapmayacağı anlamına gelmez. Zorba davranışın altında yatan sebep zorba davranışta bulunan çocuğun, öğrenilmiş bir stres tepkisinden kaynaklı, kendini güçlü ve başkalarından sorumlu hissetme isteğidir.
Zorbalar, az gelişmiş sosyal becerileri nedeniyle çeşitli sosyal koşulları ve insanların belirli özelliklerini tehdit edici olarak algılayabilirler. Genellikle başkalarının ne hissettiğini anlamakta güçlük çekerler. Tek ihtiyaçları, kendi zorlu deneyimlerinden kaynaklı duygularını dışarı vurarak kısmen bir rahatlama, geçici bir güven duygusu isteğidir.
Akran Zorbalığı Sebepleri Nedir?
- Zorbalığa maruz kalmış bir çocuğun bir başka çocuğa zorbalık yapması daha olasıdır.
Bu durum zorbalığa maruz kalan çocukların belli bir süre sonunda kendilerini korumak için başvurdukları bir davranıştır.
- Çocuklar önemsenmediklerini hissettiklerinde zorbalık yapmaya daha yatkındırlar.
Zorbalık yapmak bu çocuklar için güvenli alan oluşturma ihtiyacı olabileceği gibi bir güçlenme kaynağı da olabilir. Etraflarındaki ilişkileri yönetmeye çalışarak ya da kendilerini daha güçlü, yeterli, fark edilen olarak hissetmek için başkalarını aşağıya çekerek kendilerini daha iyi hissetmeye çalışırlar.
- Günümüzde travmatik duyguları halen yaşayan veya geçmişte travmatik deneyimleri olan çocukların kendilerine olduğu gibi bir başkasına da zarar verdiklerini gözlemleyebiliriz.
Travmatik durumlar doğum esnasında veya bebeklikte yaşanmış olabilir. Travmatik deneyimlerini çözümleyip dönüştürememiş çocuklar, söze dökemedikleri kendi deneyimlerini karşısındaki kişiyle bilinçdışı bir şekilde paylaşır veya tetiklendiği anlarda kendi travmatik deneyimine geri dönerek o anda kendini savunma, koruma amaçlı tepkiler verir.
- Akran zorbalığı sosyal beceriyi elde edememiş çocuklar için kolay bir iletişim yolu işlevi görebilir.
Şiddet ve saldırganlık, istediğini elde etmenin hızlı bir yolu olabilir. Bir çocuk, başkalarıyla iyi geçinmek ve hedeflerine ulaşmak için gereken becerileri edinmediyse zor kullanmaya başvurabilir. Yine de bazı akran zorbalığı yapan çocukların çok yüksek sosyal becerileri de olabilir. Başkalarının güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadırlar ve başkalarını hangi sözlerin ve eylemlerin inciteceğini bilirler. Bu becerilerini başkaları üzerinde hüküm kurmak ve istediklerini elde etmek için kullanırlar.
- Saldırganlık ve şiddet aile içinde de gerçekleşebilir. Bir çocuk, bu tür davranışlara evde tanık olursa, öfke ile baş etme yolu olarak zorbalık meşrulaşabilir ve normalleşebilir.
Bir ebeveyn, korkutarak ev içerisinde liderlik yapıyorsa bu durumu çocuk kendisine rol model alabilir, korku uyandırdığında ve ayrıcalıklı olduğunda popüler olunduğunu gören veya deneyimleyen çocuklar ailesinden aldığı rol model biçimini akranlarına yansıtabilir.
- İhmal zorbalığa sebep olabilir.
Genellikle anne ve babalar akran zorbalığı yapan çocuklarını olumlu ilgiden yoksun bırakarak cezalandırırlar. Böylece döngüyü durdurmak yerine devamlılığına katkıda bulunulmuş olurlar.
- Sosyal medyada şiddet içeren içeriklere maruz kalan çocuklar bu durumu normalleştirip hayatlarına aktarabilirler.
Çocuklar sosyal medyada zorbalık içeren pek çok davranışa tanık olurlar ve bu davranışları hatta komik bile bulabilirler.
- Zorbalık, bazı zamanlarda çocuklar için ortama uyum sağlamanın ve zorbalığa uğramaktan kurtulmanın bir yoludur.
Bazı çocukların yalnızca başka bir grubun parçası olarak zorbalık yaptıklarını gözlemleriz. Kaygı, korku duygularından kaçınmak ve aidiyet duygusunu tatmin edebilmek adına zorbalık yapabilirler.
- Bazen yetişkinler çocukları fark etmeden zorbalığa teşvik edebilirler.
Ebeveynler akran zorbalığına karşı çocuklarının da karşılık vermesini isteyerek çocuklarını koruduklarını düşünebilirler. Akran zorbalığı, zorbalık yapan çocuğu da maruz kalan çocuğu olduğu kadar olumsuz etkilediğini hatırlamak gerekir. Zorbalık, çocuğu yalnızlaştırır. Çatışma dönemlerinde küçük bir grup etraflarında olsa da, çocuğunuz zorbalık yapıyorsa sağlıklı, derin arkadaşlıklar kurmakta ve sürdürmekte zorlanacaktır.
Çocukların Akran Zorbalığına Yönelmemeleri için Neler Yapılabilir?
Çocuklar çok küçük yaşlardan başlayarak zorbalığın ne demek olduğunu öğrenmelidirler. Zorbalığı isimlendirin, türlerini ve sonuçlarını yaşına, gelişimine uygun şekilde açıklayın. Birkaç örnek açıklama aşağıdaki gibi olabilir:
- Zorbalık yapan, başkalarını istemedikleri şeyler yapmaya zorlayan kişidir.
- Zorbalık yapan, başkalarına vuran kişidir.
- Zorbalık yapan, başkalarının eşyalarını zorla alan ya da o eşyalara zarar veren kişidir.
- Zorbalık yapan başkalarına lakap takan kişidir.
- Zorbalık yapan, başkalarına kendilerini yalnız hissettiren kişidir.
- Zorbalık yapan, arkadaşın olduğunu söyleyen ama daha sonra sana kötü davranan kişidir.
Çocuklar bolca olumlu ilgiye, onaylanmaya ve şefkatli sınırlara ihtiyaç duyarlar. Kendilerine öncelik verildiğini hisseden çocukların olumsuz şekilde ilgi ihtiyaçlarını karşılama olasılıkları daha düşüktür.
Bu, çocuğunuzun olumsuz davranışlarını görmezden gelmeniz anlamına gelmez. Çocuklar net sınırlar ve davranışlarının öngörülebilir sonuçlar ile kendilerini güvende hissederler. Akran zorbalığının ailenizde hoş görülmediğini açıkça ifade edin. Bu kültürü erken yaşta oluşturarak, modelleyin ve onlarda empatiyi geliştirin.
Sosyal sorunları çözmenin başka alternatif yolları hakkında konuşun.
Zorbalığı görmezden gelmeyin. Görmezden gelmek, göz yummak demektir. Çocukların her yaptıklarını fark etmek zor olabilir ancak güvenlik konusunda önemli yeri olan zorbalık alanında da tetikte olmak önemlidir. Çocukların hayatlarındaki önemli yetişkinler, zorbalık içeren davranışlar konusunda sesini çıkarmıyor, yok sayıyor ise akran zorbalığı yapan çocuklar kendilerine onay verildiğini düşünürler.
Çocukların akran zorbalığının sorumluluğunu almasında destek olun.
Bu, bir başkasının sorumluluğu değildir, ancak kendi davranışlarımızı kontrol etmeyi öğrenebiliriz.
Çocuğunuzun internet kullanımını denetleyin.
Yaşına uygun içerikler ile güvenli internet kullanımını sağlamak konusunda destek olun. Bildiğiniz gibi, zorbalığın büyük bir kısmı artık internet üzerinden ‘siber zorbalık’ şeklinde gerçekleşiyor. Gözlerinin içine bakmadığınızda bir başkasına zorbaca davranmak daha kolay olabiliyor.
Okul ile işbirliği yapın.
Eğer okul, çocuğunuzun zorbalık içeren davranışları konusunda sizinle konuşuyorsa, duymak istediğiniz son şey bu olsa da bunun gerçek olma olasılığını kabul etmeye özen gösterin. Bir ebeveyne çocuklarının zorbalık yaptığını söylemenin kolay bir yolu yok. Çocuğunuzun davranışları konusunda okulla tartışırsanız – çocuğunuzun önünde – çocuğunuza devam etmesini söylemiş olursunuz. Uzun vadede bunun çocuğunuza hiçbir yararı olmaz.
Kendi başınıza ya da okulun yardımıyla davranışın çözümlenmesinde gelişme kaydedemiyorsanız psikolojik destek alabilirsiniz.
Psikolojik destek, çocuğunuzun davranışlarının altında yatan ihtiyaçları belirlemek, ruhsal durumunun kaynaklarını ve duygularını anlamlandırma sürecinde size ve çocuğunuza destek olabilir.
Çocuklar Arasındaki Akran Zorbalığına Yetişkinler Müdahale Etmeli mi Yoksa Etmemeli mi?
Sorunun cevabı şudur;
Hiçbir çocuk acı verici anlaşmazlıklarla tek başına baş etmek zorunda kalmamalıdır. Çocuklar, yetişkinlerin desteğine ve anlayışına ihtiyaç duyarlar.
İlişkiler içindeki zorbalığın bu kadar sinsice ilerlemesinin sebeplerinden biri de kimseye görünmeden ilerleyebilen doğasıdır. Çünkü zorbalık bazen söylenmeyen şeylerle ve verilmeyen davetiyelerle yapılır. Bu tür bir zorbalık çocukların arkadaşlıklarında yaşadıkları şeyi tespit etmelerini zorlaştıran ihmalkarlık suçlarıyla kendini belli eder. Oysa acı, aşağılanma ve yalnızlaştırma oldukça belirgindir.
En yaygın zorbalık davranışlarından bazıları şunlardır:
- Çocuğu okul dışında buluşmalarda dışlamak, çağırmamak ve davet edilmeyen çocukların önünde buluşmalardan, oyun randevularından söz etmek.
- Alay etmek, dalga geçmek ve lakap takmak.
- Arkadaşlığı bitirme tehdidi yapmak (“… ise seninle arkadaş olmam.”)
- Başkalarını kızgın olduğu kişiye karşı birlik olmak için teşvik etmek.
- Çocuk hakkında dedikodu duymak ve söylenti çıkarmak.
- Kaba bir söz söylemek ve sonra suçlamadan kaçınmak için “sadece şaka yapıyorum” demek.
Bu yazımızda, Uzman Gelişim Psikoloğu Ayşe Başak Erk’in kitabı Akran Zorbalığı Önleme ve Farkındalık Etkinlikleri kitabından alıntılar olmuştur. Bu güzel eser için teşekkür ederiz.
Öneri kitap
Yazar
Derya Gürsoy
Anaokulu Psikolojik Danışman
PDR Veli Bülteni. Tüm hakları saklıdır.
Bu blog hakkında geri bildirim verebilirsiniz.
